Zapora Złotnicka znajduje się na rzece Kwisie, na Jeziorze Złotnickim. Została wybudowana według projektu radcy budowlanego Curta Bachmanna z Jeleniej Góry, a prace przy jej budowie rozpoczęto najpierw od drogi z dwoma małymi tunelami w 1919 roku. W 1921 roku położono kamień węgielny, a przy budowie zapory zatrudnianych było 325 ludzi. Surowca dostarczał pobliski kamieniołom, natomiast cement sprowadzano aż z Opola. Koszt inwestycji zamknął się kwotą 2,1 mln marek w złocie. Budowę zakończono w 1924 roku i uruchomiono elektrownię wyposażoną w trzy turbiny Francisa o łącznej mocy 4,42 MW, której oryginalne wyposażenie zachowało się do dnia dzisiejszego.
Zapora Złotnicka
Budowa zbiornika była rozwinięciem planu ochrony przeciwpowodziowej Pogórza Sudeckiego i była czwartą tego rodzaju inwestycją na Dolnym Śląsku po niżej położonej Leśnej (1901 – 7907), Pilchowicach na Bobrze (1904 -1912) i Lubachowie na Bystrzycy (1912- 1917), a w 1924 roku uruchomiono tu elektrownię.
Zapora Złotnicka wraz z budynkiem elektrowni
Tama zapory ma 36 metrów wysokości z czego 27,5 metrów znajduje się nad poziomem terenu. Długość korony to 168 metrów, szerokość zapory w koronie osiąga 5 metrów, a w stopie 27 metrów. W wyniku budowy zapory powstało jezioro o pojemności 10,5 mln m i powierzchni 125 ha. Wody Kwisy spiętrzone są tu na długości około 8,4 km.
Zapora i Jezioro ZłotnickieZapora
Wycieczka nad Jezioro Złotnickie
Wycieczkę nad Jezioro Złotnickie można połączyć z kilkoma innymi atrakcjami rejonu jak na przykład Zaporą na Jeziorze Leśniańskim czy zamkiem Czocha. Jadąc od strony Leśnej w kierunku Złotnik Lubańskich ok. jednego kilometra od tej miejscowości należy skręcić w lewo, w stronę ośrodka “Złoty Sen”. Na parkingu przy restauracji możemy zostawić samochód i dalej udać się już na piechotę. Trasa jaką mamy do pokonania to nieco ponad kilometr i jest ona bardzo malownicza – prowadzi przez wspomniane wcześniej dwa tunele.
Tunel na drodze w stronę zaporyTunel na drodze w stronę zaporyDroga nad zaporęDroga przez tunel
Nad drugim z tuneli możemy dostrzec rzeźbę lwa, który patrzy w stronę zapory. Metalowy lew pierwotnie znajdował się na Starościńskich Skałach w Rudawach Janowickich, a od pewnego czasu pilnuje zapory.
Figura lwa “strzegącego” zaporęSkała na której znajduje się lew
Przechodząc przez ostatni tunel dochodzimy do korony zapory. Z niej możemy podziwiać dolinę płynącej dalej rzeki Kwisy i budynek elektrowni. Możemy do niego dotrzeć, niestety nie możemy go zwiedzić. Przy budynku elektrowni znajdziemy tylko tablicę z informacjami o historii i danych technicznych tej budowli hydrotechnicznej.
Korona zaporyWidok z korony zaporyZapora i budynek elektrowni
Idąc w kierunku elektrowni możemy wśród drzew zobaczyć dwa schrony wartownicze przeznaczone dla wartowników ochraniających zaporę. Obecnie są one nieużywane, stanowią relikt wojennych czasów.
Schron wartowniczy
Dysponując większą ilością wolnego czasu można pokusić się o obejście całego Jeziora Złotnickiego. Nie jest to wycieczka trudna jednak należy przygotować się na ponad kilkanaście kilometrów marszu. Jeśli jednak mamy mniej wolnego czasu warto wracając na parking odwiedzić jeszcze jedną atrakcję Złotnik Lubańskich.
Nad Jeziorem Złotnickim
Baszta Szubieniczna
Wracając do parkingu warto pokonać żółtym szlakiem jeszcze kilkaset metrów żółtym szlakiem i zobaczyć Basztę Szubieniczną nazywaną też Basztą Złotnicką.
Baszta Złotnicka
Baszta Złotnicka to miejsce o ponurej historii. Niegdyś była szubienicą należąca do majątku pobliskiego Zamku Czocha. Wzgórze o wysokości 348 m n.p.m było miejscem straceń już od 1200 roku. Kilkaset lat później miejsce egzekucji unowocześniono, budując kamienny postument wysoki na około 3 metry.
Baszta Szubieniczna
Niestety w latach 1971 – 75, za zgodą ówczesnego konserwatora zabytków dokonano przebudowy baszty szubienicznej. Budowla utraciła wówczas swój pierwotny charakter. Basztę obecnie można obejrzeć tylko z zewnątrz, zwiedzanie jest dostępne wyłącznie dla klientów ośrodka Złoty Sen.
Lubań – perła Górnych Łużyc jest może już stwierdzeniem trochę z przeszłości ale stwierdzeniem za którym kryje się wiele zabytków, bogata historia i piękne miejsce na ziemi.
Dawny hotel Łużyce. Obecnie Urząd Miasta
Historia Lubania
Strategiczne położenie zdecydowało o losach miasta, które zostało założone w 1253 roku i na początku znalazło się we władaniu korony czeskiej. W toku dziejów przechodził w ręce różnych władców, również polskich – w latach 1319-1346 władał nim książę śląski Henryk Jaworski, a okres 1490-1526 to rządy Jagiellonów. Ostatecznie na wiele stuleci Lubań staje się niemieckim Laubanem, aż do 1945 roku.
Pamiątka po rządach Jagiellonów w Lubaniu
W swoich dziejach miasto gościło wiele sławnych oraz koronowanych głów. Oprócz wspomnianej wyżej Anny Jagiellonki do Lubania zawitali min. cesarz Rudolf II Habsburg, król Stanisław Leszczyński, czy poeta Wolfgang Goethe. W domu kupca von Hüllesheima przy Richterstrasse 2 (obecnie ul. Spółdzielcza) na jedną noc zatrzymał się 20 sierpnia 1813 Napoleon Bonaparte. Ponoć pisał tutaj rozkazy do kolejnej bitwy. Chichotem historii jest to, że w tym samym budynku, tyle że rok wcześniej, 19 kwietnia nocował car Aleksander I .
Bitwa lubańska 1945
Lubań przez wieki doświadczał od losu wiele nieszczęść. Miasto było wielokrotnie oblegane, pustoszone przez obce wojska. Doświadczyło też wielu pożarów. Jednak największą tragedię przeżyło pod koniec II wojny światowej. W lutym 1945 roku do Lubania wkracza Armia Czerwona. Strategiczne położenie, związane z liniami kolejowym umożliwiającymi transporty do twierdzy Breslau oraz fakt, że w mieście znajdowały się zakłady GEMA produkujące radary FuMG 80 Freya skutkowało rozkazem o wyparciu Rosjan. Bitwę ostatecznie wygrali Niemcy. Było to jednak pyrrusowe zwycięstwo. Straty były olbrzymie. Lubań Wehrmacht stracił prawie 800 ludzi – oficerów, podoficerów i żołnierzy. W czasie bitwy zginęło również blisko 1500 niemieckich cywilów, w tym kobiety i dzieci, a miasto legło w gruzach. Równie wysokie straty ponieśli Rosjanie. Źródła mówią o kilkuset zabitych i zaginionych oraz około 200 czołgach i pojazdach pancernych. Walki o miasto nagłośniła propaganda III Rzeszy, a 8 marca do Lubania przybył minister propagandy dr. Joseph Goebbels, który wygłosił przemówienie na rynku miejskim.
Lubań – walki o miasto w 1945 źródło: Przegląd LubańskiPomnik na cmentarzu żołnierzy Armii Radzieckiej na Kamiennej Górze.
Zabytki i atrakcje
W centrum Lubania, tuż przy Urzędzie Miasta znajdziecie też pozostałość po wojennej przeszłości. W dawnym schronie przeciwlotniczym dla ludności cywilnej znajduje się muzeum prowadzone przez Stowarzyszenie Górnych Łużyc poświęcone bitwie lubańskiej. Zwiedzanie z przewodnikiem trwa ok. 30 minut.
Muzeum Bitwy Lubańskiej
Lubań zresztą przez cały czas związany był z wojskiem. W czasach I Wojny Światowej założono w tym mieście duży obóz jeniecki tzw. Gefangenenlager, który podlegał V korpusowi armii niemieckiej, a po II Wojnie Światowej stacjonowała tu Łużycka Brygada Wojsk Ochrony Pogranicza. Obecnie zaś w koszarach WOP ulokowane są jednostki Straży Granicznej wraz z ośrodkiem szkolenia psów. Dlatego przy koszarach znajdziemy samolot transportowy An-26 czy wagon kolejowy. Tu trenują funkcjonariusze SG i psy służbowe.
Jednym z najbardziej charakterystycznych lubańskich zabytków jest baszta Bracka. Niegdyś zabudowana w kompleksie razem z barbakanem, obecnie oprócz resztek murów miejskich świadczy o potędze niegdysiejszych fortyfikacji. Przy baszcie możecie zobaczyć zarys barbakanu, odtworzony współcześnie. A w budynku przylegającym do wieży znajduje się Informacja Turystyczna – warto ją odwiedzić. Możecie tam kupić ciekawe publikacje o Lubaniu i pamiątki.
Baszta Bracka i model baszty wraz barbakanem
Pozostałość miejskich fortyfikacji
Każdy odwiedzający Lubań trafi zapewne na rynek. Jego największą atrakcją jest renesansowy ratusz, który został wzniesiony w latach 1539-1544. Warto przyjrzeć się jego bogatym portalom, a także odwiedzić Muzeum Regionalne, które znajduje się w jego murach.
Ratusz w Lubaniu
Na rynku znajdziemy też monument w kształcie czworokątnego ostrosłupa, który jest wierną repliką jednego z trzech pocztowych słupów dystansowych ustawionych w Lubaniu w 1725 r.
Kolejny charakterystyczny obiekt w Lubaniu to “Dom pod Okrętem”. Jest to barokowy dom kupiecki wzniesiony na początku XVIII w. Nazwa odwołuje się do płaskorzeźby nad frontowymi drzwiami budynku przedstawiającej statek na wzburzonym morzu. Jednak konstrukcja dachu budynku również przywołuje okrętowe skojarzenia – wygląda on jak odwrócony kadłub żaglowca.
Dom pod Okrętem
Dom Solny, zwany Domem Zbożowym lub spichlerzem, wzniesiony obok murów obronnych na mocy postanowienia Rady Miejskiej, w latach 1537-1539
Kościoły
W Lubaniu jest również sporo zabytków sakralnych – najbardziej charakterystycznym jest neogotycki kościół parafialny pw. Trójcy Świętej został wzniesiony w latach 1857–1861, którego wysoka, czerwona wieża góruje nad miastem. W czasie walk o miasto w 1945 roku wieża znalazła się na celowniku artylerzystów, co spowodowało znaczne uszkodzenia świątyni. Na szczęście po wojnie została wyremontowana.
Kościół Św. Trójcy
Przy parku na Kamiennej Górze znajduje się kościół Maryi Panny z z 1384 roku. W czasach epidemii dżumy kościół pełnił funkcję kaplicy morowej, a obecnej świątynia służy ewangelikom. Warto wspomnieć, że pobliski park do końca II WŚ był cmentarzem o czym świadczy znajdująca się tuż przy drodze tablica.
Kościół Maryi Panny
Pozostałością innego lubańskiego kościoła jest Wieża Trynitarska, która jest pozostałością po dawnym kościele Świętej Trójcy, który od XIII wieku aż do 14 VII 1760, kiedy to padł ofiarą pożaru, pełnił funkcję świątyni parafialnej. Przy wejściu do wieży widoczny jest nagrobek barokowy Johanna Vinoklena.
Wieża Trynitarska
Kamienna Góra
Nad Lubaniem wznosi się Kamienna Góra. Jest to wzniesienie wulkaniczne (274 m n.p.m.), na którym ulokowano już w XIX wieku park, w którym znajduje się wiele pomników przyrody. Znajdziemy tu również dawne kamieniołomy bazaltu z doskonale widocznymi słupami bazaltowymi sterczące pionowo, silnie spękane słupy zastygłej lawy. W połączeniu z zielenią powoduje, że miejsce to jest pełne uroku. I tajemnic.
Dawny kamieniołom bazaltu i słupy bazaltowe
Kamienna Góra i znajdujący się tu park od XIX wieku służyły jako miejsce rozrywki. Dawniej jednak to miejsce tętniło życiem. W pałacyku na szczycie (w którym obecnie znajduje się Szkoła Muzyczna) znajdowały się kawiarnie i restauracje, w niedalekim amfiteatrze występowali artyści i funkcjonowało kino letnie. W latach dziewięćdziesiątych XX wieku sam byłem na kilku seansach, a powrót przez teren kamieniołomu po obejrzeniu “Obcego” dostarczył większych wrażeń niż sam film. Niestety obecnie te miejsca są mocno niedoinwestowane.
Amfiteatr na Kamiennej Górze
Pałacyk na Kamiennej Górze, obecnie budynek Szkoły Muzycznej. W tle maszt nadajnika telewizyjnego.
Jednak największą skazą na wizerunku Lubania jest dawne miejskie kąpielisko. Najwyżej położony basen w Europie, wybudowany na przełomie lat 20. i 30. XX obiekt funkcjonował do końca lat dziewięćdziesiątych XX wieku. Brak remontów doprowadził do jego zamknięcia. A potem nastąpiła dewastacja. Ruiny basenu straszą do dziś, a sam dobrze pamiętam jak skakałem z trampoliny.
Ruiny basenu na Kamiennej Górze
Węzeł kolejowy
Lubań był kiedyś ważnym węzłem kolejowym – krzyżowały się tu linie kolejowe z Wrocławia i Berlina. Po I WŚ pociągi elektryczne przez Lubań dowoziły letników ze stolicy Niemiec nad Jezioro Leśniańskie. Niestety w latach dziewięćdziesiątych XX wieku kolej zaczęła tu podupadać – zamknięto szlak do Leśnej, ograniczono kursy do Zgorzelca. Tętniący dawniej życiem piękny dworzec opustoszał. Kiedyś funkcjonowała tu restauracja. Dziś nie ma nawet kas biletowych. Na szczęście na Dolnym Śląsku następuje renesans połączeń kolejowych. Pociągi często zaglądają do Lubania, mówi się o reaktywowaniu połączeń do Leśnej, czy elektryfikacji linii do Zgorzelca.
Dworzec kolejowy w Lubaniu
Kolej w Lubaniu to też Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego – niestety nie istniejące. Powstałe w 1868 roku działały i remontowały lokomotywy do roku 2000. Niestety do dnia dzisiejszego zostały po nich już tylko ruiny.
Dawne ZNTK Lubań
Lubań – dobre miejsce na start
Lubań – perła Górnych Łużyc, to też doskonałe miejsce wypadowe. W okolicy mamy Zamek Czocha czyli słynną filmową Twierdzę Szyfrów, do niemieckiego, pięknego Goerlitz mamy tylko 20 km, znajduje się tu szlak wygasłych wulkanów, a w nieodległym Henrykowie Lubańskim znajduje się cis, który jest uznawany na najstarsze drzewo w Polsce. Warto pojechać też do czeskiego Frydlant aby zwiedzić wspaniały gotycki zamek.
Warto więc odwiedzić Lubań. Ja osobiście lubię to miejsce i zawsze z sentymentem tu przyjeżdżam.
